LÍFF3SE05 - Erfðafræði

breytingar á erfðaefni, próteinmyndun, sameindaerfðafræði

Einingafjöldi: 5
Þrep: 3
Forkröfur: LÍFF2LK05 eða sambærilegur áfangi

Í áfanganum er farið í sögu erfðafræðinnar og stöðu hennar innan náttúruvísinda, lykilatriði frumuerfðafræði, frumuskiptingu, litninga og gen, myndun kynfrumna og frjóvgun. Einnig er fjallað um erfðamynstur lífvera og hvað ræður kynferði þeirra. Áhersla er á sameindaerfðafræði. Bygging DNA, myndun próteina og atburðarás prótínmyndunar rakin. Breytingum á erfðaefni, stökkbreytingum og litningabreytingum er lýst og fjallað um helstu aðferðir sem beitt er í erfðarannsóknum og erfðatækni. Fjallað er um ýmis álitamál sem tengjast erfðatækni s.s. klónun, stofnfrumur og erfðabreytingar á lífverum. Fjallað er um mikilvægi grundvallarþekkingar á erfðafræði í daglegu lífi og hvaða möguleika erfðafræðin gefur til framtíðar.

Þekkingarviðmið

lykilhugtökum erfðafræðinnar um litninga og gen
frumuhring og ferli frumuskiptinga, bæði mítósu og meiósu
gerð og starfsemi litninga, gena, DNA og próteinmyndun
helstu breytingum sem verða á erfðaefninu, orsökum þeirra og afleiðingum, punktbreytingum og litningabreytingum
litningavíxlum og erfðum tengdra gena
temprun á genavirkni í dreifkjörnungum og heilkjörnungum
tengslum ófrjósemi og æxlisvaxtar við stökkbreytingar og óeðlilega frumuskiptingu
tengslum milli erfða og þróunar lífvera
grunnaðferðum sem notaðar eru í erfðarannsóknum og erfðatækni
dæmum um nýtingu erfðafræði og erfðatækni í daglegu lífi, í landbúnaði og í læknavísindum

Leikniviðmið

beita lögmáli Mendels um arfgengi m.a. til að lesa úr ættartöflum og reikna út líkur á tiltekinni svipgerð ef arfgerð foreldra er þekkt
þekkja mun á mítósu og meiósu með því að skoða og teikna myndir af stöðu litninga í fösum skiptinganna
nota lykil erfðanna og tengja röð níturbasa í DNA og RNA við röð amínósýra í prótíni
skoða siðfræðileg álitamál erfðatækninnar
lesa erfðafræðilegar upplýsingar úr máli og myndum

Hæfnisviðmið

nýta upplýsingar um arfmynstur
nýta lögmál Mendels til að sjá hvort erfðir eru ríkjandi, víkjandi eða kynbundnar
draga ályktanir um arfmynstur út frá tölum og öðrum upplýsingum um svipgerðir eða úr ættartöflum
nýta stöðluð hugtök úr erfðafræði til að útskýra fyrirkomulag gena á litningum og hvernig gen stýra einkennum lífvera
útskýra að fjölbreytni í starfsemi frumna stafar af breytingum á genum og tjáningu þeirra
afla upplýsinga á íslensku og ensku um almenna- og sameindaerfðafræði og meta þær á gagnrýninn hátt
tengja undirstöðuþekkingu í erfðafræði við daglegt líf og átta sig á notagildi hennar
geta kynnt sér umfjöllun um erfðafræðileg málefni og tekið þátt í umræðum þar að lútandi
miðla þekkingu sinni á erfðum lífvera, munnlega, skriflega, með teikningum og skýringarmyndum

Nánari upplýsingar á námskrá.is